جامد ها و جاهل ها، تمثیل قرآن (شهید مطهری(ره ) )

موضوع: جامد ها و جاهل ها، تمثیل قرآن

اسلام دینی است پیشرو و پیش برنده. قرآن کریم برای اینکه مسلمانان را متوجه کند که همواره باید در پرتو اسلام در حال رشد و نمو باشند، مثلی می آورد. می گوید: مثل پیروان محمد مثل دانه ایست که در زمین کاشته شود. آن دانه ابتدا ابتدا به صورت برگ نازکی از زمین می دمد، سپس خود را نیرومند می سازد، سپس روی ساقه ی خویش می ایستد. آنچنان با سرعت و قدرت این مراحل را طی می کند که کشاورزان را به شگفت می آورد.

این مثلی ایست از جامعه ای که منظور قرآن است، نموداری است از آنچه آرزوی قرآن است. قرآن اجتماعی را پی ریزی می کند که دائما در حال رشد و توسعه و انبساط و گسترش باشد.

ویل دورانت می گوید: هیچ دینی مانند اسلام پیروان خویش را به نیرومندی دعوت نکرده است. تاریخ صدر اسلام نشان داد که اسلام برای اینکه اجتماعی را از نو بسازد و پیش ببرد تواناست.

اسلام هم با جمود مخالف است هم با جهالت. خطری که متوجه اسلام است هم از ناحیه ی این دسته است و هم از ناحیه ی آن دسته. جمود ها و خشک مغزی ها و علاقه نشان دادن به شعار قدیمی ـ و حال آنکه ربطی به دین مقدس اسلام ندارد ـ بهانه به دست مردم جاهل می دهد که اسلام را مخالف تجدد به معنای واقعی بشمارند. و ز طرف دیگر غرب زدگی ها، تقلید ها، مد پرستی ها و اعتقاد به اینکه سعادت مردم مشرق زمین در این است که جسما و روحا و باطنا فرنگی بشوند، تمام عادات و آداب و سنن آنها را بپذیرند، قوانین مدنی و اجتماعی خود را کورکورانه با قوانین آنها تطببیق دهند، بهانه ای به دست جامد ها داده که به هر وضع جدیدی با چشم بدبینی بنگرند و آن را خطری برای دین و استقلال و شخصیت اجتماعی ملتشان به شمار آورند.

در این میان آنکه باید غرامت اشتباه هر دو دسته را بپردازد اسلام است.

جمود جامد ها به جاهل ها میان تاخت و تاز می دهد و جهالت جاهلها جامد ها را در عقاید خشکشان متعصب تر می کند.

عجبا! این جاهلان متمدن نما گمان می کنند زمان «معصوم» است. مگر تغییرات زمان جز به دست بشر ببه دست کس دیگر ساخته می شود؟ از کی و از چه تاریخی بشر عصمت از خطا پیدا کرده است، تا تغییرات زمان از خطا و اشتباه معصوم بماند؟

بشر همانطوری تحت تاثیر تمایلات، اخلاقی، ذوقی، مذهبی قرار دارد و هر زمان ابتکار تازه ای در طریق صلاح بشریت می کند، تحت تاثیر تمایلات خودپرستی، جاه طلبی، هوس رانی، پولدوستی، استثمارگری هم هست. بشر همان طور که موفق به کشف های تازه و پیدا کردن راههای بهتر و وسایل بهتر می شود،احیانا دچار خطا و اشتباه هم می شود اما جاهل خودباخته این حرف ها را نمی فهمد؛ تکیه کلامش این است که دنیا امروز چنین است، دنیا امروز چنان است.

عجیب تر از اینکه اینها اصول زندگی را از روی کفش، کلاه و لباسشان قیاص می گیرند؛ چون کفش و کلاه ، نو و کهنه دارد و در زمانی که نو است و تازه از قالب در آمده قیمت دارد و باید خرید و پوشید و همین که کهنه شد باید آن را دور انداخت، پس همه حقائق عالم از این قبیل است.

از نظر این جاهلان، خوب و بد فهومی جز نو و کهنه ندارد. از نظر اینها فئودالیسم( یعنی اینکه یک زورمند به ناحق نام مالک روی خود بگذارد و سر جای خود بنشیند و صد ها دست و بازو کار کنند که دهان آن یکی بجنبد.) به این دلیل بد است که دیگر کهنه شده است، دنیای امروز نمی پسندد، دوره اش گذشته «مد» افتاده است؛ اما روز اولی که پیدا شد و تازه از قالب در آمده و به بازار جهان عرضه شده بود، خوب بود.

از نظر اینها استثمار زن بد است، چون دنیای امروز دیگر نمی پسندد و زیر بار آن نمی رود. اما دیروز که به زن ارث نمی دادند، حق مالکیت برایش قائل نبودند، اراده و عقیده اش را محترم نمی شمردند، خوب بود چون نو بود و تازه به بازار آمده بود.

از نظر اینگونه افراد چون عصر عصر فضاست و دیگر نمی تواند هواپیما را گذاشت و الاغ سواری کرد، برق را گذاشت و چراغ نفتی روشن کرد، کارخانه های عظیم ریسندگی را گذاشت و با چرخ دستی نخ ریسی کرد؛ ماشین خهای غول پیکر چاپ را گذاشت و دست نویسی کرد، همینطور نمی شود در مجالس رقص شرکت نکرد، به «مایو» پارتی و «آشپزخونه« پارتی نرفت، عربده مستانه نکشید، پوکر نزد، مد بالای زانو نپوشید زیرا همه ی اینها پدیده قرن می باشند و اگر نکند به عصر الاغ سواری برگشته اند.

کلمه «پدیده قرن» چه افراد بسیاری را بدبخت وچه خانواده های بی شماری را متلاشی نمو ده است. می گویند عصر علم است، قرن اتم است، زمان قمر مصنوعی است، دوره موشک و فضا پیماست. بسیا خوب، ما هم خدا را شکر می کنیم که در این عصر و زمان و در این قرن و عهد زندگی می کنیم و آرزو می کنیم که هر چه بیشتر و بهتر از مزایای علوم و صنایع استفاده کنیم. اما آیا در این عصر همه سرچشمه ها جز سرچشمه علم خشک شده است؟ تمام پدیده های این قرن محصول پیشرفت های علمی است؟ آیا علم چنین ادعایی دارد که طبیعت شخص عالم را صد در صد رام و مطیع و انسانی بکند؟ علم در باره شخص چنین ادعایی ندارد تا چه رسد به آنها که گروهی عالم و دانشمند با کمال صفا و خلوص نیت به کشف و جستجو می پردازند و گروه های جاه طلب، هوسران، پول پرست، حاصل زحمات علمی آنها را در راه مقاصد پلید خودشان استخدام می کنند. ناله ی علم همواره از اینکه مورد سوء استفاده طبیعت سرکش بشر قرار می گیرد بلند است. گرفتاری و بدبختی قرن ما همین است.

علم در ناحیه فیزیک پیش می رود و قوانین نور را کشف می کند. گروهی سود جو همین را وسیله ی تهیه ی فیلم های خانمان بر انداز قرار می دهند. علم شیمی جلو می رود و خواص ترکیباات اشیاء را به دست می آورد. آنگاه افرادی به فکر استفاده می افتند و بلایی برای جان بشر به نام هروئین می سازند. علم تا درون اتم راه می یابد و نیروز شگفت انگیز اتم را مهار می کند اما پیش از اینکه کوچک ترین استفاده ای در راه مصالح بشر بشود، جاه طلبان دنیا از آن بمب اتمی می سازند و بر سر مردم بی گناه می ریزند.

وقتی به افتخار اینشتاین، دانشمند بزرگ قرن بیستم، جشنی به پا کردند، خود وی پشت تریبون رفت و گفت: شما برای کسی جشن می گیری که دانش او سبب ساختن بمب اتم شده است؟!

اینشتاین نیروی خود را به خاطر بمب به کار نینداخت جاه طلبی گروهی دیگر از دانش او اینچنین استفاده کرد.

هروئین و بمب اتمی و فیلمهای چنین و چنان فقط به دلیل اینکه «پدیده ی قرن» می باشند نمی توان موجه دانست. اگر کامل ترین بمب ها را با آخرین نوع بمب افکن ها به وسیله ی زبده ترین تحصیل کرده ها به سر مردم بی گناه بریزند از وحشیانه بودن این کار ذره ای نمی کاهد.

منبع: مقاله ی اسلام و تجدد زندگی(2) نوشته ی شهید مطهری (ره)