گل سرسبد موسیقی ایرانی

زندگی نامه غلامحسین بنان

ارديبهشت صد سال پيش خواننده‌ اي به دنيا آمد که سال‌ ها بعد از او به عنوان گل سر سبد موسيقي ايراني ياد شد ، استادي که اين روزها اگرچه سنگ قبري در خور شان و مقامش ندارد اما در دل علاقه ​مندان به موسيقي جايگاه والايي دارد.

سال ۱۳۲۱ است ، روح اله خالقي در راديو مسئوليت دارد ، بنان با عبدالعلي وزيري براي امتحان به راديو مي روند ، در دفتر روح اله خالقي ، ابوالحسن صبا هم نشسته است ، بنان خواندن قطعه‌ اي در سه گاه را آغاز مي‌ کند و صبا هم با ويلن او را همراهي مي‌ کند ، هنوز “درآمد” تمام نشده که خالقي به صبا مي‌ گويد: “شما نواختن ويلن را قطع کنيد” و به بنان اشاره مي‌ کند تا گوشه حصار را بخواند ، بنان مکث نمي‌ کند و با چنان مهارت و استادي درآمد حصار را مي‌ خواند و به سه گاه فرود مي‌ آيد که روح اله خالقي بي اختيار بلند مي‌ شود و او را در آغوش گرفته و مي بوسد و آينده وي را در هنر آواز درخشان پيش بيني مي کند.

از آن روز تا الان نزديک به ۷۰ سال گذشته است و از تولد بنان تا به حال ۱۰۰ سال ، پيش‌ بيني خالقي درست از آب درآمد و بنان هنوز که هنوز است از بزرگترين نام‌ هاي آواز ايراني است.

از تولد تا استادي

استاد بنان در ارديبهشت ۱۲۹۰ در قلهک تهران در خانواده‌ اي متمول متولد شد ، خواننده‌ اي که از سال ۱۳۲۱ تا دهه ۵۰ در زمينه موسيقي ملي ايران فعاليت گسترده و البته ماندگاري داشت ، از شش سالگي خوانندگي و نوازندگي ارگ و پيانو را شروع کرد و در اين راه از راهنمايي‌ هاي مادرش که پيانو را بسيار خوب مي​ نواخت بهره ها گرفت ، اولين استاد او پدرش بود و دومين استاد ، مرحوم ميرزا طاهر ضياء ذاکرين رثايي و سومين استادش مرحوم ناصر سيف بوده‌ اند.​

همانطور که گفته شد ، سال ۱۳۲۱ براي بنان سال مهم و تعيين کننده‌ اي بود ، براي اولين بار در اين سال بود که صداي غلامحسين بنان ، همراه با همکاري عده‌ اي از هنرمندان ديگر از راديو تهران به گوش مردم ايران رسيد و ديري نگذشت که نام بنان زبانزد همه شد ، روح‌ الله خالقي او را در ارکستر انجمن موسيقي شرکت داد و با ارکستر شماره يک نيز همکاري را شروع کرد و از بدو شروع برنامه “گلهاي رنگارنگ” بنان به دعوت استاد داود پيرنيا همکاري داشت.

بنان در طول فعاليت هنري خود ، حدود ۳۵۰ آهنگ را اجرا کرد و آنچه که امتياز مسلم صداي او را پديد مي آورد ، زير و بم‌ ها و تحريرهاي صداي اوست که مخصوص به خودش است ، بنان نه تنها در آواز قديمي و کلاسيک ايران استاد بود ، بلکه در نغمات جديد و مدرن ايران نيز تسلط کامل داشت ، تصنيف زيبا و روح پرور “الهه ناز” او بهترين معرف اين ادعا است ، بنان را مي‌ توان به حق بزرگترين اجرا کننده آهنگ‌ هاي سبک وزيري-خالقي دانست ، او همچنين در کنار اديب خوانساري از بهترين اجرا کنندگان آثار صبا و محجوبي محسوب مي‌ شود ، استعداد شگرف او در مرکب خواني و تلفيق شعر و موسيقي بارها ستايش موسيقي دانان معاصرش را بر انگيخته است.

فعاليت در هنرستان موسيقي

در سال ۱۳۳۲ بنان به پيشنهاد شادروان خالقي به اداره کل هنرهاي زيباي کشور منتقل و به سمت استاد آواز هنرستان موسيقي ملي به کار مشغول شد و در سال ۱۳۳۴ رئيس شوراي موسيقي راديو شد ، غلامحسين بنان از ابتدا در برنامه‌ هاي گلهاي جاويدان و گلهاي رنگارنگ و برگ سبز شرکت داشته و برنامه‌ هاي متعدد و گوناگون ديگري که از اين خواننده بزرگ و هنرمند به يادگار مانده است ، در اين برنامه ها ، استادان تراز اول موسيقي سنتي چون روح الله خالقي ، ابوالحسن صبا ، مرتضي محجوبي ، احمد عبادي ، حسين تهراني ، علي تجويدي و … با او همکاري داشته‌ اند.

کناره گيري از فعالت هنري

آذر ماه ۱۳۳۶ وقتي بنان با اتومبيل شخصي در جاده کرج مشغول رانندگي بود با کاميوني که فاقد چراغ ايمني عقب بود تصادف کرد و در اين سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همين خاطر هميشه از عينک دودي استفاده مي کرد.

سال‌ ها بعد از اين حادثه بنان به فعاليتش ادامه داد اما حدود ده سال بعد از آن بود که غلامحسين بنان آهسته آهسته فعاليت خوانندگي را کنار گذاشت ، استاد مدتها به ناراحتي جهاز هاضمه مبتلا شده بود از طرف ديگر حنجره اش نيز آمادگي بيان نيازهاي درونيش را نداشت و به همين دليل اندک اندک از خواندن اجتناب ورزيد و از صحنه هنر کناره کشيد و بيست سال آخر عمر را تقريبا فعاليت چشم گيري نداشت و روز به روز ناراحتي جهاز هاضمه او را بيشتر رنجور مي‌ کرد و متاسفانه کوشش‌ هاي پزشکان و مخصوصا مراقبت‌ ها و از خود گذشتگي‌ هاي پري بنان همسر وفادار و مهربانش هم مؤثر نيفتاد و سرانجام در ساعت ۷ بعد از ظهر پنجشنبه هشتم اسفند ماه سال ۱۳۶۴ خورشيدي در بيمارستان ايرانمهر قلهک جهان را بدرود گفت.

استاد بنان از سال ۱۳۶۴ يعني زمان فوتش در امامزاده طاهر کرج دفن شده است ، مکاني که بسياري از بزرگان ادب و هنر ايران در آنجا آرميده‌ اند ، تا پيش از اين سنگ قبر استاد هرچند سنگ قبر ويژه‌ اي نبود اما بسيار بهتر از ايني است که در حال حاضر و بعد از تخريب و بازسازي قبرستان امامزاده گذاشته شده است ، فروردين سال گذشته اين قبرستان بازسازي شد و وعده سنگ قبر ويژه‌ اي براي آرامگاه استاد داده شده بود که قرار بود از شکور يونان آورده شود اما چنيني نشد.

از ماندگارترين ترانه‌ هاي بنان مي‌ توان به آهنگ آذربايجان ، آمدي جانم به قربانت ، يار رميده ، الهه ناز ، مي ناب ، خاموش ، مرا عاشقي شيدا ، روز ازل ، نواي ني و سرود هميشه جاويد اي ايران اشاره کرد.

به گفته همسرش ، بنان بهترين اثر خود را “حالا چرا” و “کاروان” مي‌ دانست و مي‌ گفت: “کاروان را براي بعد از مرگم خوانده ​ام” همچنين استاد در اواخر عمر دلبستگي عجيبي به ترانه “روياي هستي” پيدا کرده بود تا آنجا که با اين آهنگ مي‌ گريست.