300 میلیون سال پیش ایران چگونه بود؟

ایرانی را تصویر کنید که پایتختش تهران با ساحل اقیانوس تنها چند دقیقه فاصله داشته باشد. یا برای رسید از تهران به تبریز باید از صدها کیلومتر دریا گذر کرد. اصفهان و شیراز و خلیج فارس هم در خوشبینانه ترین حالت 5 هزار کیلومتر از مرکز کشور دور باشد.

بر اساس نقشه ای که اخیراً از کره زمین در سیصد میلیون سال پیش منتشر شده است در آن دوره از تاریخ، ایران اینگونه بود. سرزمینی متشکل از سه قسمت جدا از هم که اقیانوس و دریا میان آنها فاصله می انداخت. این نقشه را وب سایت شبکه رادیویی NPR)National Public Radio) در گزارشی به قلم رابرت کرالویچ منتشر کرده است.

بر اساس توضیحاتی که در این گزارش آمده است تصاویر این نقشه مربوط به اواخر عصر پالئوزوئیک است. در آن دوره از تاریخ زمین، همه نقاط خشکی کره خاکی همچون یک توده به هم پیوسته شبیه ابر کپه شده به همدیگر متصل بودند. با این حال در این نقشه تلاش شده است جزئیات سیاسی مدرن و مرزهای جغرافیایی کنونی جهان در نقشه گنجانده شود تا مشخص کنند هر قسمت از زمین در سیصد میلیون سال پیش در چه وضعیتی بوده است.

آنگونه که این نقشه نشان می دهد در آن زمان سرزمینی که حالا آمریکا نامیده می شود با مراکش و موریتانی و سنگال و صحرای آفریقا هم مرز بودند. کانادا نیز کشوری بود در همسایگی پرتغال و اسپانیا. همچنین مرزهای روسیه نیز چسپیده بوده به کشورهای حوزه اسکاندیناوی. همچنین از قاره استرالیا به شکل جزیره ای خبری نبود و این کشور سرزمینی بود در همسایگی کشورهای نپال و بنگلادش و بوتان.

در این میان اما وضع کشور ایران از همه عجیبتر و جالب*تر بود. بر اساس این نقشه در آن سالها چیزی به اسم فلات ایران شامل سرزمینی واحد و یکپارچه وجود نداشت. سرزمین هایی که حالا ایران را تشکیل داده اند سه قسمت مجزا در گوشه و کنار دنیا بودند. یک تکه بزرگ شبه جزیره مانند که شامل شهرهایی مثل تهران و قم و مشهد می شد از سمت شمال با کشورهای افغانستان و ترکمنستان هم مرز بود و از بقیه جهات به دریای خزر و اقیانوس ختم می شد.

در ضلع جنوب غربی این بخش از ایران و با فاصله چند صد کیلومتر فاصله دریایی نیز بخش دیگری از ایران کنونی قرار داشت. این قسمت شامل شهر تبریز بود و بخش های دیگری از آذربایجان ها و اردبیل. آنگونه که این نقشه نشان می دهد این قسمت ایران نیز در نقطه ای استراتژیک قرار داشت و شبه جزیره ای بود بر سر راه ورودی به دریای خزر. این بخش از کشور نیز تنها دو همسایه داشت، جمهوری آذربایجان و کشور ارمنستان.

عجیبترین بخش از ایران در سیصد سال پیش را اما قسمت جنوبی و بخشهایی از مرکز ایران تجربه کرده اند. قسمتی که شامل شهرهایی چون اصفهان و شیراز و شهرهای ساحلی ایران با خلیج فارس و دریای عمان بودند. در آن سالها این بخش از ایران با دو قسمت دیگر کشور چیزی در حدود 4 تا 5 هزار کیلومتر فاصله داشت و در آن سوی اقیانوس و پایین تر از خط استوا قرار داشت.

خلیج فارس هم تشکیل شده بود از دو دریاچه کوچک جدا از هم که در نقاطی بین این قسمت از ایران و کشورهای عربستان و قطر و بحرین و امارات فاصله انداخته بود. در قسمتی دیگر اما این بخش از خاک ایران با این کشورها فاصله نداشت و به هم چسبیده بودند. آنگونه که در این نقشه دیده می شود در آن سالها از تنگه مهم ، پر خبر و استراتژیک هرمز هم خبری نبود و سرزمین های کنونی که حالا امارات متحده عربی و کشور عمان را تشکیل می دهند به استان هرمزگان ایران متصل بودند.

این سرنوشت عجیب کره زمین به خصوص درباره منطقه خاورمیانه کنونی نشان می دهد قسمت های مختلفی که حالا کشوری متحد به نام ایران را تشکیل داده اند در طول سیصد میلیون سال از چه فاصله های دور و بعیدی آرام آرام حرکت کرده تا به هم رسیدند و کلیتی یکپارچه به اسم کشور ایران را ساخته اند.