آگاه‌سازی‌ها
پاک‌کردن همه
مقالات
1
ارسال
1
کاربران
4
Reactions
1,681
نمایش
شروع کننده موضوع 1394/03/14 06:53
الهه های ایران باستان
در ایران کهن و باستان مانند هر جای دیگر جهان آن دوران، اولین پیکره هایی که ساخته شدند، نمونه های کوچک گلین از زنان باردار و حیوانات بودند، آنها بازتابی از اعتقاد بنیادین پرستش باروری و طبیعت حساب می شدند. شکل های الهه مادر یا ربة النوع باروری، از پیکره های نیمه طبیعی نما، با سینه‌ها و شکم و کپل های بسیار حجیم، نشانه های بارز و مؤکد باروری را شامل بودند. وجود این آثار نشان از موقعیت اجتماعی و خاص زن در آن تمدنها می باشد، از سوی دیگر دلالت بر تلقی انسان، از جایگاه کیهانی نیروی مونث در نظام هستی است. هم چنین شباهت های طبیعی بین نیروی حیات بخش زن و زمین، سبب یکی پنداشتن این دو نیرو گردیده بود، و زن تبدیل به نمادی از مادر- کبیر، به معنای مادر تمامی جهان هستی شد. این قدرت اسطوره ای را در تمامی جوامع بدوی آغاز عصر کشاورزی، به خصوص در پیکرک های الهه مادر، و نقوش برگرفته از این تفکر، در آثار به جای مانده از آن دوران دیده می شود. با توجه به تمامی این تفاصیل، می‌توان نتیجه گرفت، که در جهان بینی پیش از تاریخ ایران، ابر انسان زن بوده است، نه مرد.
نام الهه های ایران
ــالهه مهر: میترا.
ــالهه باران: آناهیتا.
ــالهه جنگ: خشاتریا.
ــالهه آتش: آذر.
ــالهه خشم و قهر: ایندرا.
ــالهه طوفان: وایو.
ــالهه پیروزی: ورهرام.
ــالهه پاکی: مهراوه.
ــالهه دوستی و پیوند و آرامش: آریامن.
ــالهه راستی و درستی: اشتاد.
ــالهه ای که خوشی و شادی را تقسیم می کند: بغ.
ــایزدی نماد پرتوی خورشید: اوش بام.
ــالهه روز بیست و هفتم ماه مهر: آسمان.
ــفرزند آب ها: اپام نپات.
ــدختر هرمزد و سپنارمذ: ارد.
ــبرترین بهشت یا جهان روشن هرمزد: انغران.
ــهدیه خورشید، خورشید داد، عطیه مهر: مهرداد.
*بزرگترین و قدرتمندترین الهه ها در ایران باستان میترا بود، میترا یا مهر به همان معنایی به کار می رفت، که امروزه بکار می رود، واژه مهربان به معنای شخصی که نگهدار مهر است، امروزه نیز بکار می رود.
*آناهیتا الهه بارندگی و رویش و زایندگی بود، که به اراده و تدبیرش باران فرو می آمد، رودها به جریان می آمدند، گیاهان می روییدندف و حیوانات و انسانها زاد و ولد می کردند، رحمت آناهیتا شامل تمام موجودات زنده می شد، و از این جهت یک ذات مقدس برای تمام ایرانیان بود.
*خشاتریا خدای جنگ آور بود، به ایرانیان فنون نبرد و ساخت جنگ افزار را یاد می داد، و به آنها می آموخت در برابر مهاجمان چگونه از خود دفاع کنند.
*آذر حرارت و گرمی آفرین بود، چون انسانها را دوست می داشت با حرارتش خانه های آنان را گرم می کرد، گوشت را می پخت و اهریمن ها و حیوانات موذی را از آنها دور می کرد.
*ایندراالهه خشم و قهر بود، به نیروی خویش زمین و آسمان را از یکدیگر جدا می کند، و همه جا را وسعت می بخشد، فرمانروای طوفانها و رودهاست، با روشنایی خویش تاریکی ها را از میان می برد، و گاهی با گرز آهنین خود کوهها را می شکافد، و گناهکاران را کیفر می دهد.
*وایو ایزد بانوی باد و طوفان بود، همه چیز را در هم می شکند، آوایش رعد آساست، چون پیش می تازد به آسمان می رسد، و ابرها را افروخته می سازد، و چون به زمین جولان می کند، توده غبار را بر آسمان بر می انگیزد.
جالب:مانفرد مایر هوفر، در مقاله ریشه شناسی و کهن ترین شواهد نام میترا، پس از بحثی فاضلانه درباره معانی خورشید و پیمان برای میترا، حتی واژه متررا نیز مشتق از نام میترا می داند و «mi-tra» را ابزار اندازه گیری معنا می کند، که «ma» به معنای جدید پیمان از آن ریشه گرفته است، ("متروس" یونانی به معنای اندازه و اندازه درست هم از این ریشه است). اما در غرب نام مهرگاه برابر ایزد خورشید دانسته شده، و گاه کنار خورشید، و در تصاویر و نقش برجسته ها در حال برگزاری بزم مقدس دیده می شود، و سپس با گردونه خورشید و همراه با آن به عرش اعلی صعود می کند.
در مقاله بالوتا بنام، مهرپرستی در کتیبه های داشی، نوشته شده که در داشی کشور رومانی، میترا پیوسته دارای القاب «خورشید شکست ناپذیر»، «خدای خورشید شکست ناپذیر»، «خدای قادر مطلق شکست ناپذیر»، «ایزد آفریدگار»، «چشمه جاوید» و همانند آن بوده است، و حتی دوبار برای صفت قادر مطلق از واژه «نبرزه» که همان «نبرده» به معنای دلیر پارسی استفاده کرده اند. پس نویسنده ناچار به ریشه ایرانی این ایزد اقرار می کند، ضمن اینکه برای ما روشن می شود، که در برخی جا های غرب، میترا برابر با خورشید، ولی در همه جا آفریدگار است، حال آنکه در اوستای ایرانی، مهر آفریده یا هورامزدا است. یک بار در مهریشت 1 اهورامزدا به زرتشت می گوید: مهر را در شایستگی نیایش برابر با خودم آفریدم، و در جایی دیگر مهر آشکارا «آفریده اهورامزدا» (همان،61) خوانده می شود، در پایان یشت (همان 145)، خورشید و مهر از همه جدا نام برده می شوند ...ادامه بزودی...
عکس طرح خیالی از الهه های ایرانی، منبع اینترنت، عکس شماره 6205.
خدایان و الهه های و فرشتگان میان رودان
در دوران باستان، تعداد خدایان در بین النهرین زیاد بود، بسیاری از آنها از تمدن کهن جی بوده اند، و نیز نیروی تخیل مردم حدی نداشت، همچنین احتیاجاتی که مردم برای آنها خود را نیازمند خدایان می‌دانستند، نامحدود بود. در هزاره پنجم خورشیدی ایرانی، تعداد خدایان بین النهرین نزدیک ۶۵۰۰۰ بوده است. هر شهر برای نگاهبانی خود خدای خاصی داشت، در بابل قدیم برای دین خدایان، همان امری صورت می گرفت، که امروز در نزد ما صورت می‌گیرد، یعنی شهرستانها و دهکده ها، اگر چه به صورت رسمی به خدای بزرگ و اعلا سر فرود می آوردند، هر کدام خدای کوچکی داشتند، که آن را می پرستیدند، و به آن وفاداری می نمودن.
به این ترتیب بود، که پرستشگاه هایی برای شمش در لارسا، و برای عشتر در اوروک، و برای ننار در اور ساخته می‌شد. پس از آنکه دولت سومری از میان رفت، خدایان متعدد سومری بر جای مانده بود. خدایان دور از مردم نبودند، بیشتر آنها بر زمین و در معابد می زیستند، با کمال اشتها خوراک می خوردند، و با دیدار های شبانه ای که از زنان پرهیزگار می‌کردند، توسط این زنان به مردم مشغول و پرکار بابل فرزندانی عطا می‌کردند.
خدایان و الهه های بین النهرین
ــ خدای آنو (Anu) ، خدای سومری آسمان است، او با کی (ki) ازدواج کرد. اما در بعضی مذاهب بین النهرین او همسری دارد، که اوراش (Uraš) نامیده می شود. گر چه مهمترین خدا در معابد محسوب می شود، ولی نقشی بسیار انفعالی در اسطوره ها دارد. او به (Enlil) اجازه می دهد، ادعای قدرتمند ترین خدا را داشته باشد.
ــ(Enlil) ، خدای بسیار قدرتمند در مذاهب بین النهرینی، که همسرش (Ninlil) نام دارد، و فرزندش (Iškur) بعضی مواقع نانا (Nanna) سوئن (Suen) نرگال (Nergal) نیسبا (Nisaba) نمتر (Namtar) نینورتا (Ninurta) بعضی مواقع پابیلسگ (Pabilsag) نوشو (Nushu) انبیلولو (Enbilulu) اوراش (Uraš) زبابا (Zababa) و اننوگی (Ennugi) خوانده می شود. موقعیت او در صدر معابد بعدها بوسیله مردوک و سپس آشور غصب شد.
ــانکی یا (ایا) (Ea or Enki) ، خدای باران.
ــمردوک (Marduk) ، خدای فرمان دهنده بابل. وقتی بابل به عنوان یک قدرت ظهور کرد، مردوک از جایگاه اصلی خود به عنوان یک خدای کشاورزی به خدایی فرمان دهنده در معابد تبدیل شد.
ــآشور (Ashur) خدای امپراتوری آشور، وقتی آشوریان قدرتمند شدند، خدای آشور جایگاه مهمی را در میان خدایان بین النهرین بدست آورد.
ــگولا (Gula)، اوتو (Utu) در سومری یا شمش (Shamash) در اکدی، خدای خورشید و عدالت.
ــارشکیگال (Ereshkigal)، الهه دنیای اموات.
ــنبو (Nabu) ، خدای نوشتن بین النهرینی، او بسیار عاقل بود، و بخاطر توانایی نوشتن مورد ستایش قرار می گرفت. در بعضی جاها اوکنترل زمین و آسمان را در اختیار داشت. اهمیت او در دوره های بعد افزایش یافت.
ــنینورتا (Ninurta)، خدای سومری جنگ و قهرمانان.
ــایشکور(Iškur) یا ادد (Adad)، خدای توفان.
ــاررا (Erra)، خدای خشکسالی. او غالبا در کنار Adad و Nergal متهم به هدر دادن زمین ها و ایجاد خشکسالی می شود.
ــنرگال (Nergal)، خدای طاعون. او همچنین همسر ارشکیگا (Ereshkigal) است.
ــپازوزو (Pazuzu) یا زو (Zu)، یک خدای شر است. او قرص سرنوشت خدای انلیل را دزدید و بخاطر این کار کشته شد. وی همچنین آورنده بیماری های لاعلاج است.
همانگونه که در بالا نوشتم، دوران باستان هر شهر بین النهرین، یک رب النوع یا خدایی داشت، که در قالب یک بت یا مجسمه شناخته می شد، و اهالی هر شهر رب النوع سایر شهر های دیگر را، در رتبه پایین تر از رب النوع شهر خود می دانستند. چنانچه شهری به تسخیر دیگری در می آمد، رب النوع آن شهر به اسارت رفته، و استقلال آن شهر از بین می رفت. سه رب النوع بزرگ را همه می پرستیدند:
1 - آنو، خدای آسمان، 2 - هه آ، صاحب آب های در های عمیق، 3 = بل یا بعل، خدای زمین.
قبل از دوران خدایان و رب النوع های مختلف، در دوره های ماقبل تاریخ، مردم با پاکی تمام، زندگی سالم و طبیعی و مظاهر طبیعت را ستایش می کردند، که در ایران مهر پرستی اولیه از آن است. کم کم در ادامه شهر نشینی، و نیاز حکام برای استثمار کردن مردم، خدایان مختلف ساخته شدند. سپس با ترفند های مخصوص دوران تمدن خودشان، خدایان را جنبه آسمانی دادند، و برای هر یک از عوامل طبیعی منشاُ ربانی قائل شدند، و برای آنها معابد ساختند، و مراسم خاصی برایشان اجرا کردند، و همواره برای آنها قربانی و هدیه می دادند. حتی برایشان فرزند و همسر هم قائل می شدند، در بخش هایی از بین النهرین به معابدی بر میخوریم، که جفت در کنار هم ساخته شده بودند، که دلیل بر وجود اعتقاد به زن و شوهری می باشد.
خدای بزرگ شهر اوروک در بین النهرین، ایزد بانو «اینانا» یا «اینین» بود، که در سومری به معنای «بانوی آسمانها» است، همسر او «دُموزی» خدای برکت و بخشندگی و بارور کنندگی است. در بین النهرین مانند ایران و آسیای میانه، ستایش بسیار گسترده الهه مادر از 5000 ق.م به بعد، رواج داشت، وجود پیکرک های سفالین الهه مادر با زیور الات فلزی، وجود مهره های گردان (سیلندری)، که صحنه های آئینی، مذهبی و اساطیری بر آنها نقش شده، و اطلاع مکتوب از وجود آئین های پیروان الهه مادر، و شرکت مردم در آئین ها نشان میدهد، بخشی را در تاریخ دین و آئین ایران نوشته ام.
مهمترین خدایان که ابتدا در سومر مورد پرستش قرار گرفتند، آنهایی بودند که سرنوشت را رقم میزدند، سومری ها تقسیم بندی هایی درباره خدایان داشتند، مثلاَّ، خدایان خلاق و غیر خلاق، خدایان اصلی عبارتند:
آنو (anu) ــ خدای آسمان، که در اصل خدای بزرگ سومری بود، و خدای حامی شهر اوروک(uruk) بود، و در آن شهر معبد داشت، او پدر خدایان بود، و با الهه زمین ازدواج می کند، ثمره آن «انلیل» خدای هوا است.
انلیل (enlil) ــ فرزند آنو و خدای هوا و حامی بزرگ نوع بشر است، او بعدا بعنوان پادشاه جانشین پدرش شد، بنابر اساطیر سومری، او زمین و آسمان را از هم جدا کرد. از تخمها، گیاهان را رویانید و سرنوشت را رقم زد ، سلاحش رعد بود و صدایش برق و بوسیله رعد و برق نظم را برقرار می سازد، طوفان و باد از نیرو های او هستند.
اِنکی (Enki) ــ خدای خردمند و مظهر خرد است، آفرینش جهان در دست اوست، و نظام بخش امور جهان است، خدای باران آوری که رفاه جوامع انسانی را در دست دارد. او وضع کننده قانون و حافظ آن است، بهترین دوست انسان و تعیین کننده سرنوشت آدمیان است. او با کشتن غول نرنیه نخستین اپسو (Apsu) به قدرت می رسد. مردوک خدای بزرگ بابلی پسر او اینانا دختر اوست، انکی همتای اِ آ (Ea) ایزد زمین است، او خدای آبها و سازمان دهنده حیات بر روی زمین است.
مردوک (mardduk) ــ فرزند و اِنکی و اِآ ، و خدای بزرگ بابل است، پس از جایگزین شدن نظام پدر سالاری به جای مادرسالاری حدود نیمه دوم هزاره دوم ق.م، جانشین انکی خدای خردمند شد، که در دوره سومری ها خدای زراعت بود، ولی در زمان به قدرت رسیدن شهر بابل، مردوک به مقام خدای آسمانها ارتقا پیدا کرد. او حامی شهر بابل و قهرمان منظومه آفرینش بابلی بود.
آشور (Ashur) ــ خدای بزرگ آشور بود، زمانیکه آشوریان قدرت را بدست گرفتند، خدای آشور که با همین نام خوانده می شود، نسبت به مردوک و بقیه خدایان برتری یافت، و حتی در راستای آفرینش جانشین مردوک شد.
سین (Sin)ــ خدای ماه است، و در اساطیر سومری به آن نانا گفته می شود، او نگهبان گله و خدای سرنوشت و خدای حامی شهر اور (Ur) که نماد او هلال ماه است.
شمش (SHamash)ــ یا شم، او را آتو هم میخوانند، خدای خورشید است و فرزند ماه هم گفته می شد، در نقوش میان رودان شم را در حالی نشان می دهند، که اشعه هایی از شانه هایش بیرون زده، و دو خدا در حال باز کردن در های آسمان بر روی او هستند. ابزاری شبیه اره در دست دارد، که نشانه قضاوت و اجرای عدالت می باشد، حمورابی از او اطاعت می کرد، و نماد شمش قرص خورشید است. شم نشان های ویژه قدرت خدایی یعنی باتوم است، حلقه در دست دارد، و قانون را به حمورابی می دهد، که حالتی از دقت و احترام دارد.
اینانا (Inanna) ــ فرزند انکی و خواهر مردوک است، در سومر به معنای خدای آسمان و در بابل و آشور ایشتار خوانده می شود، که معادل آناهیتا در ایرانی، و ونوس رومی و آفرودیت یونان است. اینانا ایزد بانوی عشق و باروری، و بسیاری صفات آسمانی دیگر است، همچنین ایزد بانوی بزرگ اوروک می باشد.
دُموزی(Dumuzi) ــ خدای شبانی و گله ها بود، و در بابل تموز گفته می شد، بمعنی فرزند راستین و مومن است. او خدای بخشندگی و بارور کنندگی بوده، و هر سال آئین خاصی که محتوای آن برکت بخشی و شهادت بود، برگزار می شد. گویا ریشه آن از عید نوروز بوده، که به نمروز و دموز تغییر کرده است.
نابو (Nabu) ــ خدای قلم و کتابت و فرزند مردوک بوده، که در هزاره اول ق.م به محبوبیت رسید.
نینورته (Ninurta) ــ ایزد باران است او سلاح بی نظیری به حمورابی می داد که پیروز می شد.
با وجود این خدایان، سومری ها برای هر پدیده رب النوع یا خدایی داشتند، به ارواح بد، عفریت ها و جن ها نیز معتقد بودند، هر یک از حکام برای خود رب النوع داشت، که در جنگها، امراض و برای کسب ثروت از آن بهره می بردند. عکسها و مطالب بیشتر درباره تاریخ خدایان، و پیدایش آنها و رب النوع را بزودی پست می کنم.
الهه های مصر باستان
آموت : خورنده قلب گناه کاران درگذشته، به شکل کروکود یل، شیر و کرگدن نمایش داده می شد .
آمون - را : وابسته به؛ را (ری)؛ خدای خورشید، پادشاه خدایان در دوره پادشاهی جدید .
آنوبیس : خدای شغال مانند، خدای مردگان، حامی مومیایی کنندگان.
آپیس : خدای باروری، به شکل گاو نر نشان داده می شد. حبیب آتش پنجه، آپیس همان گاوی است، که برای مصریان مقدس بود، آپیس زمان کمبوجیه پسر کوروش توسط او کشته شد.
آتن : خدای قرص خورشید. در طی دوران سلطنت پادشاه اخناتون، به عنوان خدای متعال پرستیده می شد.
باستت : الهه گربه، حامی زنان باردار.
بس : خدای کوتوله، حامی خانه و دور کننده ارواح شرور.
داموتف : خدایی با سر شغال، حامی معده متوفیان.
گب : خدای زمین و باروری آن، پدر (ازیریس)، (ازیس)، (نفتیس) و (سث). غالبا یک غاز ماده روی سر آن نقش می شد .
هاپی : با سر میمون. حامی زبان در گذشتگان.
ایم - ستی : حامی کبد درگذشتگان، به شکل مردی مومیایی شده تصویر می شد.
ایزیس : الهه بزرگ آفرینش و زنده کننده مردگان، همسر ایزیس و مادر هوروس .
خپری : خدای سوسک سرگین غلتان، نماد زایش دوباره. عقیده بر این بود که هر روز خورشید را به سمت آسمان هل می دهد.
خنوم : خدای قوچ سر، کسی که زندگی را بر روی صفحه چرخ کوزه گری خود به وجود آورد.
خونسو : خدای ماه و شفا بخشی، پسر آمون و موت .
ماآت : دختر را، مظهر حقیقت و دادرسی. غالبا با یک پر عمودی بالای سرش نشان داده می شود.
مین : خدای باروری گیاهان و جانوران .
موت : الهه ای که اسم او به معنای مادر است. همسر آمون و مادر خونسو .
نیث : الهه جنگ و آفرینش. غالبا دو نیزه متفاطع بر روی یک سپر، نشان اوست .
نخبت : الهه کرکس حامی و نماد مصر علیی .
نفتیس : خواهر ایزیس و ازیریس، مادر آنوبیس، حامی مردگان .
نوت : الهه آسمان، گاهی به شکل پوشیده از ستارگان، که به شکل کمان مانند بر روی همسرش (گب) خم شده نشان داده می شود .
ازیریس : پادشاه جهان زیرین و خدای زایش دوباره، اولین قاضی مردگان .
پتح : خدای هستی بخش، حامی هنرمندان و پیشه وران .
کبح سنوف : شاهین سر، حامی روده مردگان.
را (ری یا رای) : خدای خورشید. پدر خدایان به وجود آورنده همه زندگی بر روی زمین و بهشت .
سخمت : الهه عقرب، حامی زنان در هنگام وضع حمل .
سراپیس : خدای دوران یونانی، ترکیبی از ازیریس و آپیس.
سث : خدای رعد و برق، قاتل از یریس و رقیب هورس.
شو : خدای هوا، معمولا در حالتی که آسمان را نگه داشت
