بهترین شیوه نقد رمان رجوع به حس مخاطب آن است

شاه‌آبادی: بهترین شیوه نقد رمان رجوع به حس مخاطب آن است
حمیدرضا شاه‌آبادی در نشست نقد رمان هستی، بهترین شیوه نقد یک رمان را رجوع به حس مخاطب آن عنوان کرد و گفت: اگر رمان بتواند به مخاطبش حس بدهد، بدون شک اثر موفقی بوده است.به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی رمان «هستی» نوشته فرهاد حسن‌زاده عصر روز سه‌شنبه سوم مرداد در سرای داستان بنیاد ادبیات داستانی برگزار شد.
در این نشست حمیدرضا شاه‌آبادی، مدیر تولید حوزه هنری و مسئول طرح رمان نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بهترین شیوه نقد یک اثر را رجوع به حس خواننده آن عنوان کرد و گفت: در مواجهه با یک رمان همه ما در نهایت به دنبال این هستیم که میزان ارتباط گرفتن یک اثر با مخاطب را بسنجیم و ببینیم آیا اثر به مخاطب حس می‌دهد و یا خیر و به نظرم بر این مبنا مخاطبان از هستی ابراز رضایت خواهند کرد.
وی افزود: در هستی به دلیل فضاسازی و شخصیت‌پردازی خاص نویسنده تمام ماجراها در نهایت به سرانجام می‌رسد وهمه گره‌ها باز می‌شود، کشمکش‌ها خوب به نتیجه می‌رسد و از این منظر نیز مخاطب اثر حس رضایتمندی کسب می‌کند.
شاه‌آبادی ادامه داد: هستی بر خلاف بسیاری از آثار نوجوانانه این روزها که ادعای رمان بودن دارند، به معنای واقعی یک رمان است. شخصیتی دارد که با اطرافیان خود در طول داستان و با خودش در عرض داستان در حال کشمکش است.
این نویسنده در ادامه با بیان اینکه هر داستانی با تغییر یک موقعیت ثابت و از پیش تعیین شده آغاز می‌شود، گفت: بزرگ‌ترین ویژگی حسن‌زاده در این اثر بهره‌گیری مطلوب از جنگ به عنوان یک عامل تغییردهنده زندگی روزمره در خلق داستان است. او در داستانش شخصیتی خلق کرده است که علی‌رغم زن بودن در این شرایط متغیر، کاملاً مردانه رفتار می‌کند و این حرکت به سمت فضای تعدیل جنسیتی توسط حسن‌زاده داستان را به خوبی جلو برده است.
این برگزیده جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور در ادامه به موضوع تاویل‌پذیری جایگاه جنسیتی هستی اشاره کرد و گفت: زبان این رمان کاملاً زنانه است و راوی هم از آن فراری نیست. قرار نیست در داستان شخصیت‌هایی خلق شوند که همه بتوانند با آنها همذات پنداری کنند، بلکه هر کس به اندازه خود می‌تواند از داستان بهره ببرد.
ادبیات کودک و نوجوان ایرن ادبیاتی مردانه است
محمدرضا یوسفی نیز دومین منتقد این نشست بود که علت حضور خود در این نشست را جذابیت عنوان رمان حسن‌زاده عنوان کرد و با اشاره به کتابی با عنوان «قصه هستی» نوشته مرتضی رضایی گفت: این اثر از کارهای مطرح سال‌‌های آغاز دهه 50 بود که سال‌های اوج جنبش‌های چریکی و مارکسیستی و آزادی‌خواهی در ایران به شمار می‌رفت. این کتاب با زبانی فولکلوریک و با نگاهی سمبولیک و رمانتیک نوشته شده است و روایت تلاش دختری است به نام هستی که تلاش دارد تا فردی به نام حسن را که بر اثر ستم حاکمان روستا زندانی شده است، نجات دهد.
وی ادامه داد: رمان «قصه هستی» رمانی درگیرکننده نیست و یک فضای عمومی از جریان فکری دوران خود را نمایش می‌دهد. جریانی که می‌تواند در هر مکان و زمانی رخ دهد، اما در کار حسن‌زاده داستان با شیوه‌ای درگیرکننده و کششی با مخاطب روبرو می‌شود. اثری که به اعتقاد من از دل جنبش فمینیستی معاصر درآمده است و می‌خواهد آن را از زبان نوجوانان بیان کند.
یوسفی در ادامه به موضوع مردسالاری در ادبیات کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: با این که این مساله فصل مشترک ادبیات ما در همه دوره‌های حیاتش بوده است، اما در کتاب «قصه هستی» راوی را می‌بینیم که بدون بروز ویژگی‌های مردانه قصه را به جلو می‌برد و در کار آقای حسن‌زاده این اتفاق از سوی دختری رخ می‌دهد که سعی دارد خودش را در قالب یک پسر بازخوانی کند و این به نظرم نمایی است از پیشرفت و جابجایی نسل‌ها در ادبیات ایران.
این نویسنده همچنین به ویژگی‌های شخصیتی در این اثر اشاره کرد و گفت: شخصیت هستی در کار نخست کل گرا و قابل تعمیم به شخصیت‌های جامعه است که می‌توانند مبارز باشند، اما در کار حس‌زاده فردیت هستی به عنوان محور داستان بروز پیدا می‌کند و این اختلاف وجه تمایز میان رمان نوجوان قبل و بعد از انقلاب اسلامی است و به نظرم اگر حسن‌زاده در نمایش این فضا تلاش بیشتری می‌کرد این تم در کار او بیش از این نیز جواب می‌داد.
یوسفی همچنین به زبان طنز در این اثر اشاره کرد و گفت: نوع ادبیات حسن‌زاده سرشار از مونولوگ است و می‌طلبد که زبان آن از زبان طنز فاصله بگیرد.
بازی‌های زبانی در رمان حسن‌زاده خوب ننشسته است
یوسف علیخانی نیز سومین منتقد این نشست در سخنان کوتاهی با انتقاد از اینکه اثری برای نقد با اثر دیگری مقایسه شود، گفت: این بلا سال‌های قبل بر سر خود من هم آمد و طعم تلخ آن را چشیده‌ام.
وی ادامه داد: حسن زاده در بخش‌های زیادی از رمان سعی کرده به نوعی شعر را در بدن کار خود بگنجاند و به نظر من این اتفاق در کار حسن‌زاده خوب از آب در نیامده است و شیفتگی نویسنده به این ژانر به خوبی در آن قابل رویت است.
وی همچنین از بازی‌های زبانی نویسنده با شخصیت خاله نیز انتقاد کرد و گفت: شاید این کار در ابتدا خودش را خوب نشان بدهد، اما در ادامه خواننده رمان را دچار مشکل می‌کند.