(انواع عناصر داستانی) شماره دوازدهم : طنز سیاه (تلخ)

یک کتاب زیبا و فیلمی بی نظیر ! طنز سیاه رو خیلی خوب میتونید توش ببینید !(امین)

طنز سیاه که به نام های طنز تلخ و یا طنز تاریک هم شناخته می شود، زیرسبکی از کمدی است که در آن موضوعات و اتفاقاتی که در حالت عادی به صورت جدی با آن ها برخورد می شود (مرگ، کشتار دسته جمعی، قتل، خودکشی، خشونت علیه قشری خاص از جامعه، بیماری، جنون، ترس، معلولیت، سوء استفاده از کودکان، اعتیاد به مواد مخدر، تجاوز، اخته کردن، جنگ، تروریسم و ... )، مورد هجو قرار می گیرند؛ در حالی که به شکل همان تراژدی هایی که هستند، به تصویر کشیده می شوند. "طنز سیاه" شاید به اندازه ی طنز معمولی قدمت داشته باشد، ولی این عبارت برای اولین بار در سال 1935 توسط نظریه پرداز سورئال فرانسوی، آندری برتون در کتابش "گلچین ادبی طنز سیاه" ( (Anthologie de l'humour noirمورد استفاده قرار گرفت.
طنز سیاه نه طنز توالتی است، چون این طنز با استفاده از مسائل حال به هم زن (مثل ادرار، مدفوع و ...) شوخی درست می کند، نه طنز مبتذل، چون می توان به راحتی بدون استفاده از الفاظ و اصطلاحات رکیک یا هر نوع "بی تربیتی" دیگری آن را بیان کرد. می توان گفت طنز سیاه طنزی گستاخ و بی پرواست که می تواند مخلوطی از دو طنز بالا را هم در خود جای دهد؛ ولی نه لزوماً. چیزی که طنز سیاه را از بقیه ی طنزها جدا می کند، گرایش آن به مسائل تاریک (چون افسردگی، جنایت، نژاد پرستی، فقر و ...) می باشد و علاوه بر طنز گفتاری، از طنز موقعیت هم می توان برای انتقال آن استفاده کرد. آثاری که به طور مجزا بخش های مربوط به کمدی و تراژدی دارند (مثل غلاف تمام فلزی)، طنز سیاه محسوب نمی شوند، چون طبق تعریف طنز سیاه از خود تراژدی کمدی استخراج می کند.
به طور خلاصه، طنز سیاه به جنبه های منفی زندگی می پردازد و سعی می کند طوری با آن ها شوخی کند که غیر منتظره و تکان دهنده باشد. هم چنین یکی دیگر از کاربردهای طنز سیاه، انتقاد از مسائل یا بیان حقایقی است که پرداخت جدی به آن ها یا خطرناک و یا بی تاثیر است؛ چیزی که به طور مثال در شوروی سابق بسیار عادی بود و ماهیت اصلی طنز سیاسی محسوب می شود.
اصولاً برای لذت بردن از طنز سیاه، به جنبه ی بالایی احتیاج است (واکنش عمومی کسانی که فاقد این میزان جنبه می باشند، بیان جمله ای است چون "با هر چیزی نباید شوخی کرد! " )، ولی خود طنزپرداز هم نباید پا را از حدی فراتر بگذارد. کار این طنز این است که علاوه بر بامزه بودن، آزاردهنده نیز باشد و در درجات بالاتر، مخاطب را راجع به زشتی های پیرامون خود به فکر فرو ببرد. چیزی که در قالب طنز عرضه شود، ولی فقط به قصد گستاخی و آزار دادن مخاطب ساخته شده باشد، به دل نخواهد نشست.
زیگموند فروید راجع به تمایل انسان به طنز سیاه این نظریه را ارائه می دهد: " ضمیر انسان از اندوهگین شدن پیرامون چیزهایی که در واقعیت تحریک کننده هستند و وادار کردن خود برای عذاب کشیدن، سر باز می زند. ضمیر اصرار دارد بر این که نه تنها تحت تاثیر آسیب های دنیای بیرون قرار نمی گیرد، بلکه این آسیب ها فقط فرصت هایی گاه و بیگاه برای کسب لذت خودش می باشند. "
دو مورد از دگرگونی های طنز سیاه، Gallows Humor و Kafka Comedy می باشد. در اولی، شوخی توسط خود کسی که قربانی موقعیت است، بیان می شود. مثلاً گفته می شود بعد از این که رونالد ریگان، رییس جمهور آمریکا مورد اصابت گلوله قرار گرفت، خطاب به کساتی که سعی داشتند گلوله را از بدن او بیرون بیاورند، گفت: " امیدوارم همتون جمهوری خواه باشید. "
دومی نوعی شوخی است که در آن یک شخصیت، هر چه قدر که خیرخواه، محتاط و منطقی باشد، همیشه بد بیاری می آورد و یا در نظر بقیه یک آدم مزخرف به نظر می رسد. به عنوان یکی از مثال های معروف، در فیلم پلیس ها، اثر باستر کیتون، تلاش های صادقانه ی شخصیت اصلی برای پول در آوردن منجر به این می شود که توسط یک لشکر پلیس تحت تعقیب قرار بگیرد. در سریال های طنز ایرانی نیز کمدی کافکایی به وفور مورد استفاده قرار می گیرد.

نمونه هایی از طنز سیاه در آثار داستانی معروف:
- کمیک هایی چون Judge Dredd, Watchmen, The Mask و البته جوکر در کمیک های Batman که به نوعی یکی از نمادهای طنز سیاه در عرصه ی سرگرمی می باشد.
- فیلم هایی چون The Big Lebowski, Pulp Fiction, Fargo, Happiness, Dr. Strangelove, Monty Pythons Life of Brian, Mary and Max
- انیمیشن های تلویزیونی چون Family Guy, South Park, The Simpsons
- سری بازی هایی چون Fallout, Portal, The Worms, Metal Gear
- سریال های چون Breaking Bad, The Sopranos, Dexter, MASH
- رمان هایی چون A Series of Unfortunate Events, The White Tiger, A Clockwork Orange, Catch 22, The Casual Vacancy, Fight Club
- هزلیات سعدی، ایرج میرزا و به طور کلی هر کس که هزلیات سروده باشد.