معرفی کمیک: watchmen (نگهبانان): ابرقهرمان کیست؟

سلام دوستان، اگر خدا بخواهذ من مجموعه مقالاتی بنام معرفی کمیک مینویسم که هر مقاله یک کمیک عالی معرفی میکنم. امیدوارم لذت ببرید. در قسمت اول به یکی از بهترین کمیک ها میپردازم.

ابتدا بمن بگویید که در تصویر فوق که نخستین شماره کمیک نگهبانان است چه میبینید؟ یک صورتک خندان که در خون غلط خورده و خون تصویر پاکش را آلوده کرده است؟ شاید در ابتدا چیز خاصی نباشد اما به جرئت میگویم همه پیام این 12 قسمت کمیک در فقط این نماد کوچک و عجیب خلاصه میشود. این صورتک خندان نماد ابرقهرمانان است. ما در دوره زمانی زندگی میکنیم که کمیک و دنیای ابرقهرمان ها بیشتر از هرچیزی بین مردم جا افتاده است و در صنایع مختلف سرگرمی نفوذ کرده اند. از پرفروش ترین فیلم تاریخ (endgame) بگیر تا تصاویر ابرقهرمان ها بر تخت ما و لیوان ها و حتی کیف هایی که کودکان و نوجوانان با آن به مدرسه میروند.
نگاه همه کمیک ها و انیمیشن ها و فیلم ها یکی است. ابرقهرمان های پاک که هیچوقت آرمان خودرا فدا نمیکنند و در محاسن برجسته هستند و ابرشرورهارا که سیاهی مطلق هستند دستگیر و مجازات میکنند. این ابرقهرمانها حتی بجایی رسیده اند که الگوی بسیاری قرارگرفته اند و کودکان و نوجوانان زیادی میخواهند یک روزی مانند آنها بشوند. واقعا چه کسی است که نمیخواهد صاحب قدرت های ماورایی و اخلاق برجسته و دارای شهرت و طرفداری بدل شود؟ همه میخواهند. تمام فکر و ذکر بسیاری همین است. اما اگر ابرقهرمانها بجای آنکه در کاغذهای رنگارنگ کمیک بوک ها و پرده نقره ای و بازی های رایانه ای در دنیای واقعی ما بودند چه میشد؟ چه شخصیتی داشتند؟ آیا واقعا همانطوری بودند که درفکر ما هست؟

کمیک نگهبانان پاسخ این را به شیوه ای خواندنی میدهد. نگهبانان در دهه 80، دهه ای که هنوز ابرقهرمانها مثل امروزه در بین فرهنگ عامه جا نیفتاده بودند و تعداد کمی از آنها به تلویزیون و پرده نقره ای راه یافته بودند مثل سوپرمن و بتمن و خوانندگان کمیک جز کودکان و نوجوانان نبودند و بزرگسالان اصلا به کمیک اهمیت نمیدادند و مربوط به بچه ها میدانستند، نوشته شد. بدست نویسنده بسیار ماهری به نام آلن مور که پیشتر شاهکارهایی مثل miracelman و v for vendetta و... را نوشته بود و طراح چیره دستی به نام دیو گیبونز توسط انتشارات دیسی به چاپ رسید. این کتاب در دوره اوج جنگ سرد نوشته شده بود. دوره ای تمام جهان از وقوع یک جنگ اتمی میترسید. وقتی جسد یکی از ابرقهرمانان سابق بنام کمدین که برای دولت کارمیکرد پیدا میشود، همگروهی های سابقش به دنبال یافتن راز قتل او هستند اما متوجه یک توتئه بزرگ میشوند، کسی میخواهد تمام نگهبانان را بکشد.
نگهبانان نه تنها بهترین کمیک بلکه از آثار شاخص ادبی قرن بیستم محسوب میشود. درسال 1988 یعنی یک سال پس از تمام شدن مجموعه، این کتاب برنده جایزه معتبر ادبیات علمی تخیلی به نام هوگو شد و این شهرتش را بین ادب دوستان افزوده کرد. نگهبانان 24 بار از سال 1988 تا بحال تجدید چاپ شده است و این اواخر به مناسبت پخش این سریال از HBO تجدید چاپ شده است. همچنین بارها در مجلات مختلف بهترین کمیک تاری از آن یادشده است. درسال 2005 در لیست 100رمان برتر قرن بیستم مجله معتبر تایم، نگهبانان تنها کمیکی بود که در این لیست قرار داشت. فکر نکنم کسی در معتبر بودن تایم شک داشته باشد و شک داشته باشد که در قرن بیستم آثار شاخص کمی نوشته شده باشد. بنابراین رسیدن یک کمیک به این مقاله اتفاق بزرگی است و کم چیزی نیست.
این کتاب شاید پرنمادترین کمیک جهان باشد. آلن مور نویسنده این کتاب تجربه زیادی در نمادشناسی و نمادگذاری در داستان ها دارد. سراسر کتاب پر از نمادهایی است که در قالب اشیا و اشخاص مختلف گردآوری شده است که هرکدام یکجوری نگهبانان را کمیکی پربار میکند. یکی از دلایلی که اقتباس از آثار آلن مور و کمیک نگهبانان را غیرممکن کرده است همین است که تمام این نمادها نمیتوانند در سینما جای بگیرند بطوری که بیننده را بفکر فرو ببرد. یکی از نمادهای هوشمندانه آلن مور داستان کشتی سیاه است که در خود کمیک نگهبانان بود که داستان ناخدایی را روایت میکرد که کشتی اش غرق شده است و باید هرچه زودتر به شهر محل زندگیش برود و مردم را خبر کند. در این سفر اتفاقات دردناک زیادی برایش میفتد. مجبور میشود از جسد همیارانش کشتی درست کند و گوشت خام پرندگان را بخورد. این داستان هراز گاهی در بین پانل های کمیک ظاهر میشود و در هر پانل دقیقا حال و هوای کتاب را بیان میکند.

یکی از نمادهای مهم این کتاب همین نشانه ایست که همان ابتدای داستان به آن اشاره کردم. تصویر صورتک خندانی که در خون غلط زده و خون چهره پاکش را کثیف کرده است. صورتک خندان نماد قهرمان ها است. قهرمان های کمیک که در کثافت غلط میزنند و انواع جنایات را انجام داده اند ولی کسی یا آن را نمیداند یا به آن توجه ندارد. این شکلک نماد تمام قهرمان های این مجموعه است. میتوانم به جرئت بگویم هر آثار قهرمانی که ما در تمام زندگی دیده ایم یک صورتک خندان را نشان میدهد و اصلا به خون ها تمرکز ندارد. اما نگهبانان علاوه بر شکلک به خون های آن نیز توجه دارد و سعی میکند که به مخاطب خون هارا بنماید.
کمدین. فردی که اتفاقا این صورتک مال اوست. فردی است که زندگی را یک جوک میداند و هرجنایتی که فکرش را بکنید انجام داده است. کشتار مردم در ویتنام، شرکت در سرکوب مردم، کشتن یک زن حامله با تفنگ، تجاوز به هم گروهیش و... اما این برای کسی مهم نیست و آمریکایی ها اورا دوست دارند و دولت اورا قهرمان ملی میداند و اعمال زشت اورا فقط لغزش اخلاقی توجیح میکنند. یعنی تصویری خندان و کاملا پاک غافل از دریای خونی که کمدین در آن غرق شده است.

در این دنیا ما سوپرمنی داریم. اما این سوپرمن از زمین تا آسمان با سوپرمنی که دیدیم فرق دارد. دکتر منهتن فیزیکدانی است که قدرت های خدامانندش را کاملا اتفاقی بدست آورده. اما آلت دست دولت برای ترساندن رقیب هایشان مثل شوروی شد و بجای کمک به مردم به یک سلاح تبدیل شده است. البته برای جان فرقی نمیکند. او اهمیتی به دنیای انسان ها نمیدهد و برایش بود و نبود آنها فرقی نمیکند. اما این سوپرمن ضعف هایی هم دارد. او میتواند هم زمان هم حال و هم گذشته و هم آینده را ببیند اما نمیتواند کاری انجام دهد و برای جلوگیری از آن اقدامی بکند. او در برابر زمان مانند انسان ها است و چیزی را نمیتواند تغییر دهد. ما با دکتر مهتن به بعد سیاسی کمیک نگهبانان وارد میشویم. جامعه ای که کاملا به سمت دیکتاتوری میرود اما مردم بی تفاوت هستند و دیکتاتور خودرا میپرستند. دیکتاتوری که حتی به مردمش ارزش قائل نیست و وقتی منهتن زمین را ترک میکند حاظر میشود که جنگ اتمی با شوروی شروع کند. دیکتاتوری که حتی متحدان خودرا میفروشد. جامعه ای بی تفاوت و وحشت زده از ترس جهنم اتمی که تمام فکر آنهارا درگیر کرده است.
رورشاک شاید حکم بتمن این دنیا را داشته باشد. اما این ابرقهرمان شبگرد کاملا با بتمن خودمان فرق دارد. فردی است فقیر بنام والتر کواکس که در پایین شهر زندگی میکند. بدلیل آسیب های روانی که در طول زندگیش بوی وارد شده است او خودرا به هویت یک نقابدار بنام رورشاک محدود کرده است. فردی که دنیا را کاملا سیاه یا سفید میبیند. به اصلاح شروران اعتقاد ندارد. مردم اصلا از او خوششان نمیاید و تنها قهرمانی است که باوجود غیرقانونی بودن ابرقهرمانی هنوز فعالیت میکند. رورشاک مثل لوطی های قدیمی خودمان است که عرق میخوردند، چاقو میکشیدند، لات بازی در می آوردند ولی اصلا شرف خودرا نمیفروشند و هیچوقت نامردی نمیکنند و از خط قرمزهای خود نمیگذرند. رورشاک دقیقا اینطوری است. در لحظه آخر که تمام قهرمانان تصمیم گرفتند دربرابر جنایت بزرگ ازمندیس سکوت کنند، رورشاک تنها کسی بود که سر آرمان های خود ایستاد اما قهرمان های دیگر که مردم به آنها اعتقاد داشتند خط قرمز های خودرا شکستند.
دراین میان افرادی هم مثل سیلک اسپکتر و نایت آول هستند که فکر میکنند کار درست میکنند و میخواهند کمک کنند اما ناخواسته درگیر مسئله و موضوعی میشوند که قهرمانی را برایشان سم میکند و باعث میشوند شریک جرم بشوند. این دو نفر افرادی هستند که یکی ناخواسته به دنیای ابرقهرمانی سوق داده شده و یکی راه قهرمان زندگیش را رفته است و بازنشسته شده اند اما آثار ابرقهرمانی گریبانگیر آنها میشود. نماینده جامعه مردم که فکر میکنند ابرقهرمانی آسان است اما متوجه میشوند اشتباه کرده اند و ناخواسته برای کمک درگیر خطا میشوند.

اما علاوه بر بعد دنیای پنهان ابرقهرمانان و انتقاد سیاسی، خاکستری بینی از مشخصات بارز کمیک نگهبانان است. ما در کمیک نگهبانان هیچ ابرشروری نداریم و حتی جالب است که ابرقهرمانی هم نداریم، همه ابرقهرمان ها به یک اندازه در جنایت دخیل هستند.
آزمندیاس یکی از شخصیت های خاکستری نگهبانان است. فردی که باهوشترین و ثروتمندترین انسان جهان است و میان مردم محبوب است و بسبب علاقه اش به مصر باستان، اسم یونانی رامسس دوم بنام آزمندیاس را انتخاب کرده است. او شاید گاهی کارهای وحشتناکی مرتکب شده اما همه اش را بخواطر حفظ زمین و ساختن یک آرمانشهر کرده است. کسی که در یک روز میلیون ها نفر را کشت اما به قول خودش صلح آورده است. به راستی این شخص بدی است یا خوب. ازمندیاس عینا مانند سیاستمداران که بدلیل منفعت جمعی جنایاتی مرتکب میشوند یا اشخاصی که مجبورند برای حفظ جان یک گروه چند نفر را قربانی کنند. اگر دقت کنیم ازمندیاس اصلا این کارهارا بدلیل منفعت خودش انجام نمیدهد. بلکه برای منفعت جهان کارهارا انجام میدهد. او شاگرد وفادار اسکندر مقدونی است. فردی که جنایت ها در جهان باستان کرد، تخت جمشید را سوزاند، مردم را قتل عام کرد اما در عوضش جهان متحد و صلح جهانی را به ارمغان آورد. همچنین شاگرد رامسس دوم که فلسطین و بین النهرین را فتح و قتل عام کرد اما بقول کتیبه خودش جهان متحد به ارمغان خواهد آورد که همگی شکرگذارش خواهند بود.

نگهبانان به جرئت از بزرگترین شاهکارهای دنیای کمیک است.
از این سری ادامه هایی منتشر شده است که هیچکدام قابل قبول نبوده اند. نخستین سری بدی این مجموعه، before watchmen بود که همانطور که از اسمش هویداست وقایع قبل از کمیک اصلی را میگوید و بسیار پرفروش شد. سر انتشار این سری، آلن مور به کل از دیسی قطع رابطه کرد و دیگر هیچوقت به آنجا برنگشت.
در سال 2015 معلوم شد که ایجاد دنیای new 52 دیسی تقصیر دکتر منهتن بوده است و دیسی قول داد به آن بیشتر بپردازد. اولین ایونتی که پس از آن بهش پرداخت، ایونت button یا دکمه بود که تیم آپ بتمن و فلش بود. درسال 2017 دیسی ایونتی در ادامه watchmen منتشر کرد به نام doomsday clock یا ساعت قیامت به نوشته جف جانز. در این داستان که رد دهه 90 میگذرد ازمندیاس و رورشاک جدید و دو شخصیت جدید به هدف یافتن منهتن به دنیای دیسی سفر میکنند. این اثر مورد استقبال منتقدان و هوادران قرارنگرفت و هواداران به آن ناامید کننده ترین دنباله تاریخ را دادند.

اقتباس هایی از watchmen ساخته شد که آنها نیز چندان موفق نبودند. نخستین اقتباس بازی بود به نام watchmen: end is nigh که جزو بدترین بازی های ابرقهرمانی لقب گرفت. در این بازی به وقایع قبل از کمیک اصلی پرداخته میشود. درسال 2009 وارنر برادرز با کارگردانی به نام زک اسنایدر فیلم watchmen رو از روی کمیک اصلی ساخت. این فیلم دارای نقدهای متوسطی است و اصلا درحد کمیک نشد.
جدیدا یعنی درسال 2019 کارگردانی به نام دیمون لیندلوف سریال watchmen را در ادامه کمیک اصلی ساخت که مورد توجه منتقدان قرارگرفت و نمرات قابل قبولی گرفت.

امیدوارم لذت برده باشید و خواهشا نظرات خودرا بامن درمیان بگذارید.