ایزدان هندویی و موجودات اساطیری

هندویی‌گری از یک دیدگاه، دارای آیین چندخدایی و از دیدگاه دیگر، شامل یگانه‌پرستی است، زیرا ایزدان بی‌شمار آن، غالباً، به عنوان تجلی یک خدای اصلی شناخته می‌شوند. در هندویی‌گری، فرقه‌ها و مکاتب بسیاری وجود دراد. در برخی از کتب متأخر هندی، به مانند متون اروپایی، از تثلیت خدایان یعنی تریمورتی، سخن می‌گویند که شامل برهمن به عنوان «آفریدگار»؛ ویشنو، به عنوان «محافظت کننده» و شیوا «نابودکننده» است. اما این تصور جنبه عام ندارد و فاقد اعتبار است، زیرا برهمن مورد ستایش بسیاری از هندوها نبوده، با ویشنو و شیوا، به عنوان موجودات متعالی، آفریدگار، نگه دارنده و منهدم‌کننده هستند. و سایر ایزدان پیروان خود را دارند و در اسطوره‌ها و داستان‌های عامیانه باقی مانده‌اند.

آدیتی، بی‌کران، ایزد ـ بانوی آسمان، مادر خدایان

آدیتیاها، ایزدان آسمانی، فرزندان آدیتی، شامل ایندرا، میترا، رودرا، تواشتر، وارونا و ویشنو

آگنی، آتش ـ خدا، نامش معادل است با نام ایگنیس در لاتینی به معنای آتش

آنانتا یا ششا، مار چنبره زده زمان بی‌کران

آشوین‌ها، خدایان نیک‌خواه، دوقلوهای سوراکار،‌ پسران خورشید و مرتبط با خدایان توأمان در اسطوره‌شناسی یونان و روم

اسوراها، دیوان عظیم، دشمن خدایان، دارای نیروهای جادویی

برهما، صورت پسا ـ ودایی پاراجاپاتی، آفریدگار

بودا گائوتاما، بنیان‌گذار مکتب بودایی‌گری، تجلی ویشنو در هندویی‌گری

دورگا، ایزد ـ بانوی قابل ستایش در سراسر هند به ویژه در بنگال، همسر شیوا و شناخته شده به صورت کالی یا پارواتی

دیائوس، آسمان ـ خدای کهن هند و اروپایی، مرتبط با زئوس یونانی و یوپیتر (جوپیتر) رومی، فاقد اهمیت در اسطوره‌شناسی هندویی

گاندهارواها، موسیقی‌دانان آسمانی، نیمه خدایان

گانشا، سرور موانع، خدای فیل سر نوشتار و بازرگانی، پسر شیوا و پارواتی

گنگس، رود مقدس، تجلی ایزد ـ بانو گنگا، یکی از همسران شیوا، دختر کوه هیمالایا: راه شیری در آسمان، قبل از رسیدن رود به زمین

گارودا، شاه پرندگان، مَرْکَب ویشنو

گائوری، زرین، جنبه مهربان ایزد ـ بانوی بزرگ

گوپی‌ها، دوشیزدگان شیر، عاشقان کریشنای جوان

هانومان، رهبر اصلی قوم بوزینه

هاری ـ هارا، خدایی تلفیقی از پیوند شیوا و ویشنو

هیمالایا، سرزمین برف، کوه یا رشته کووه عظیم، پدر پارواتی

ایندرا، پادشاه خدایان در عصر ودایی، سرور توفان، باروری و جنگ: حذف شدن وی، در زمینه‌های اسطوره‌ای بعدی

پشتا، بزرگ‌ترین ایزد ـ بانوی بداقبالی

کالی، آن سیاه، همسر شیوا، ایزد‌ ـ بانو در جنبه وحشتناک خود، خبیث و خون‌آشام

کاما، خدای آرزو

کارتی‌کیا، نامی دیگر برای اسکاندا

کریشنا، تیره گاو ـ گله، شاهزاده قابل ستایش به عنوان یک تجلی از ویشنو

لاکشمی، ایزد ـ بانوی زیبایی و خوشبختی، پدید آمده از برهم زدن اوقیانوس، همسر ویشنو

ماناشا، ایزد ـ بانوی مارها، مورد پرستش در بنگال

مانو، نیای انسان، نجات یافته از سیل توسط ماهی عظیم

میترا، خدای ودایی نور، میثرا در ایران و میتراس در جهان رومی

ناگاها، در افسانه‌ها، نژادی از مارها، نیای بسیاری از سلسله انساب شاهزادگان هندی: غالباً به عنوان مار کبرا، تصویر می‌شود به صورت انسانی یا نیمه انسانی

ناندی، گاو نر، مَرْکَبِ شیوا

ناتاراجا، سرور رقص، یک تجلی از شیوا

پاراشوراما، راما با یک تبر، تجلی انسان ویشنو، اهدای تبر به وی توسط شیوا

پاراجاپاتی، سرور موجودات، آفریدگار جهان در عصر ودایی، پدر خدایان، دیوان و سایر موجودات: بعدها شناخته شده به عنوان برهما

پریتیوی، ایزد ـ بانوی زمین، همسر دیائوس

پوروشا، انسان کیهانی، قربانی، و ساخته شدن همه بخش‌های جهان شامل طبقه چهارگانه جامعه، از اعضای جدا شده بدن وی

رادها، معشوق اصلی کریشنا

راما یا، راماچاندرا، شاهزاده، قهرمان رامایانا، یک تجلی قابل ستایش از ویشنو

رودرا، سرور جانوران، خدای ودایی جنگل و حیات‌وحش، ایزد بیماری در ارتباط با مرگ: تکامل یافته بعدی به صورت شیوا

ساتی، نخستین همسر شیوا: تداول رسم ساتی توسط وی

شاکتی، اصطلاحی برای نیروی همسر یک خدا، به ویژه همسر شیوا در جنبه زنانه خود

شاشتی، ششمین، ایزد ـ بانوی محافظ کودکان، زنان و زایمان

شیتالا، آن که سرد است، ایزد ـ بانوی آبله

شیوا، با ویشنو یکی از دو خدای مهم آیین هندویی پسا ـ ودایی: نمادهای وی مشتمل است بر آلت نرینه به حال نعوظ و نیزه سه شاخه

اسکاندا، پسر پلیادس جنگ ـ خدا، پسر شش کلّه شیوا

سوما، اکسیر حیات، هم خدا و هم آشام سکرآور ساخته شده از گیاهی توهم‌زا، در ایران هوما

سوریا، خورشید ـ خدا، بعدها قابل پرستش به صورت ویشنو

تواشتار، صنعتگر ـ خدا

اوما، نام دیگر همسر شیوا

اوشاش، ایزد ـ بانوی پگاه، در یک اسطوره دختر پاراجاپاتی و مادر همه موجودات زنده

واچ، ایزد ـ بانوی سخنوری

وارونا، آسمان ـ خدای باستانی و نظم کیهانی و احتمالاً، در ارتباط با اهور امزدای ایرانی و اورانوس یونانی: بعدها ایزدآب‌ها

ویشنو، خورشید ـ الهه ودایی، سپس، یکی از دو خدای عظیم پسا ـ ودایی در هندویی‌گری

ویوسوت، خورشید، جنبه‌ای از سوریا

یمه، پسر خورشید، پادشاه

منبع : https://myth.tarikhema.org/article-1106/ایزدان-هندویی-و-موجودات-اساطیری