راهنمای مختصر زیرشاخه‌های ژانر علمی‌تخیلی

علمی‌تخیلی گوتیک1
یک خط محو، علمی‌تخیلی و فیکشن گوتیک را از هم جدا می‌کند. اغلب اوقات علمی‌تخیلی گوتیک، مفاهیم قراردادی گوتیک (اسطوره‌شناسی، جادو، هیولاها و...) را در بر می‌گیرد و تلاش به توضیح علمی آن‌ها می‌کند. یک مثال خوب آن، شرح ومپایریسم2 به عنوان یک بیماری خونی نادر می‌باشد.
1- Gothic؛ چند وقت پیش که توی یک کار گروهی ترجمه با این کلمه مواجه شدم بعد از یکم گشت و گذار و تحقیق، یک چنین نتیجه‌ای رو نوشتم:
Goth یک سبک زندگی یا یک خرده‌فرهنگ نسبتاً محبوب و نوپدید است که در آن افراد حالت معماگونه‌ی خاصی داشته و بر روی جوانب و مفاهیم تاریک زندگی بشر همچون مرگ، سیاهی، تیرگی، درد و رنج تأکید دارند. از لحاظ لغوی می‌توان آن را «وحشی» (به مفهوم «طبیعت وحشی») و از لحاظ مفهومی می‌توان آن را «سیاهی‌دوست» یا «سیاهی‌پسند» معنا کرد - رضا؛ اگر پیشنهادی دارین بگین.
2- Vampirism؛ خون‌آشامی

علمی‌تخیلی دنیوی1
علمی‌تخیلی‌ای است که در آن فقط از تکنولوژی‌های موجود حال حاضر یا تکنولوژی‌های «دست‌یافتنی» استفاده می‌شود. سفرهای سریع‌تر از سرعت نور در این زیرژانر جایی ندارند. اینجا هدف ایجاد واقع‌گرایی و اکتشاف در ایده‌های علمی‌تخیلی‌ای است که کمی به زندگی واقعی نزدیک‌تر می‌باشند؛ برای مثال ایده‌ی استعمار دنیاهای واقع در همین منظومه‌ی شمسی خودمان.
عملی‌تخیلی «دنیوی» یا «این‌جهانی» به همان اندازه که یک ژانر ادبی است، یک جنبش نیز می‌باشد و تأثیر عظیمی که علمی‌تخیلی روی جوامع ما می‌گذارد را شناسایی می‌کند. این زیرژانر قصد دارد به منظور جلوگیری از سرخوردگی در آینده، دید ما به کیهان را به دیدی واقع‌گرایانه‌تر ارتقا دهد. امید دارند که عملی‌تخیلی دنیوی به فهم عمیق‌تر شگفتی‌های طبیعی و منابع سرشاری که در دنیای خود و دنیاهای اطراف وجود دارند، منجر شود.
1- Mundane؛ «این‌جهانی» نیز معنا می‌شود.

علمی‌تخیلی/وحشت
آثاری که مرزهای هر دو ژانر «علمی‌تخیلی» و «وحشت»1 را به هم وصل می‌کنند.

1- Horror

علمی‌تخیلی/کمدی1
علمی‌تخیلی‌ای با طبیعت طنزآلود.
1- Comedy

علمی‌تخیلی/فانتزی (یا علمی‌فانتزی1)
آثاری که مرزهای هر دو ژانر «علمی‌تخیلی» و «فانتزی»2 را به هم وصل می‌کنند. در این زیرژانر، مفاهیمی که عرفاً متعلق به ژانر علمی‌تخیلی می‌باشند (سفر فضایی، روبات‌ها و...) در کنار آن مفاهیمی که معمولاً مرتبط با ژانر «فانتزی» هستند (جادو، اساطیر و...)، می‌آیند.
1- Science-Fantasy
2- Fantasy؛ «خیال‌پردازی» هم معنا می‌شود.

علمی‌تخیلی آخرالزمانی1
داستانی درباره یک واقعه که مسبب تحولات عظیم می‌شود؛ معمولاً به سقوط نژاد انسان، انقراض بشر، تحول اجتماعی یا نابودی خود زمین ختم می‌شد.

1- Apocalyptic Science-Fiction

فیکشن پسا-آخرالزمانی1
داستانی که در عواقب رویدادی که تحولات عظیمی به بار آورده، صورت می‌گیرد و در آن، جهان و تمدن انسانی از بیخ دگرگون شده‌اند. مناظر فیکشن پسا-آخرالزمانی معمولا ترسناک و همراه با بازماندگانی است که با خطرات متعددی همچون خشونت، گرسنگی، تشعشعات، آب و هوای سخت و حتی جهش‌یافتگان روبه‌رو هستند.

1- Post-Apocalyptic

فیکشن زامبی
با وجود اینکه ژانرهای وحشت و فانتزی ادعای مالکیت فیکشن زامبی را دارند، گاهی اوقات فیکشن زامبی در اصل علمی‌تخیلی پنداشته می‌شود. یک داستان زامبی، بسته به محتوا و تم خود می‌تواند در یک یا چند مورد از این دسته‌بندی‌ها قرار گیرد. البته اکثر داستان‌های زامبی زیردسته عنوان «پسا-آخرالزمانی» قرار می‌گیرند (که داستان در حین یا پس از یک «آخرالزمان زامبی‌وار» واقع است) و به بنا به همین (اگر علمی‌تخیلی-وحشت نباشند) می‌توانند به عنوان زیرژانر علمی‌تخیلی دسته‌بندی شوند.

تهاجم بیگانگان1
داستانی که در آن بیگانگان تلاش دارند به زمین حمله کنند؛ چه از طریق پیروزی نظامی و براندازی سیاسی چه از طریق لشکرکشی برای انهدام دسته‌جمعی.

1- Alien؛ یا «فضایی‌ها».

توطعه بیگانگان1
داستانی که در آن وجود حیات بیگانه یا تعاملات حکومت‌ها با موجودات هوشمند بیگانه از اطلاع عموم پنهان مانده است.

1- Alien Conspiracy؛ «توطعه» یا «دسیسه» بیگانگان.

سفر در زمان1
علمی‌تخیلی‌ای که در آن شخصیت/شخصیت‌ها به گذشته یا آینده سفر می‌کنند. اغلب اوقات این زیرژانر با زیرژانرهای «تاریخ متناوب»2 و «دنیاهای موازی»3 ادغام می‌شود.
1- Time Travel
2- Alternate History؛ همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد، «تاریخ بدیل» و «تاریخ جایگزین» نیز ترجمه می‌شود.
3- Parallel Worlds؛ یا «جهان‌های موازی».

تاریخ متناوب1
گرچه «تاریخ متناوب» به طور کامل علمی‌تخیلی نیست اما شاخه‌ای از درخت «فیکشن گمان‌پردازانه» است که اغلب با زیرژانرهای «فیکشن علمی اجتماعی»، «سفر در زمان» و «دنیاهای موازی» از ژانر علمی‌تخیلی، همگرا می‌شود. داستان‌های تاریخ متناوب در دنیایی قرار دارند که تاریخ در آن جهت دیگری به خود گرفته است. اغلب، یک واقعه برجسته به عنوان شروع این تغییرات شناخته می‌شود؛ به عنوان مثال: قتل هتلر.
1- Alternate History؛

دنیاهای موازی1
داستانی که موضوع اصلی آن سفر به دنیاهای موازی است و در آن، دنیا اندکی از دنیای ما متفاوت می‌باشد. تئوری دنیاهای موازی می‌گوید که تعداد نامحدودی دنیاهای متناوب وجود دارند. طریقه مرسوم دیدن این دنیاها از طریق یک کرم‌چاله (یا «پل کیهانی اینشتین – روزن») است.

1- Parallel Worlds

دنیاهای گمشده1
این داستان‌ها اساساً ادامه «سفرهای شگفت‌انگیز» ژول ورن هستند و بیش‌تر از آن که یک ژانر باشند، یک قالب قصه‌گویی دارند. این زیرژانر درباره سفر به سرزمین‌های فراموش‌شده (جزیره‌ها، قاره‌های گمشده، جنگل‌های دورافتاده و...) و کشف شگفتی‌های علمی در آنجا (دایناسورهای زنده، تکنولوژی باستانی، راز آتلانتیس و...) است.
1- Lost Worlds

فیکشن ویران‌شهری1
فیکشن ویران‌شهری با سرکوب سیاسی و حکومت‌های پلیسی2 سر و کار دارد. یک جامعه ویران‌شهری جامعه‌ای است که در آن آزادی‌ها محدود شده و اصول اخلاقی متعارف به نوعی به انحطاط رفته‌اند. این جامعه، نقطه مقابل یک جامعه آرمان‌شهری است. اثر پرچمدار این زیرژانر، بدون شک، رمان 1984 از جورج اورول است.
1- Dystopian Fiction؛ «فیکشن پادآرمان‌شهری» نیز ترجمه می‌شود
2- Police State؛ حکومتی که اداره آن به وسیله نیروی پلیس و نیروی نظامی صورت می‌گیرد؛ حکومت رعب و تهدید.